ایران بهشت روی زمین

  • ۰
  • ۰



انجام پایان نامه مدیریت

در نظریۀ بنیامتنیت، فرض بر آن است که هر متنی بافته ای از پاره های متون قبلی است و هیچ اندیشه ای گسسته از اندیشه های قبلی نیست(آلن، ۱۳۸۰)، بلکه ققنوس وار بر خاکستر قبلی ۀ خود زاده پرورده می شود(حرّی، ۱۳۸۵، ص ۱۶۸). هر متن مجموعه نقل قول هایی است که بعضاً آشکار و دارای ارجاع عمدتاً بی نام اند(آلن، ۱۳۸۰). به بیان دیگر، در عالم علم تحقیق هیچ اثری قائم به ذات نیست و بنا بر شیوۀ نامـه شیکاگو، هر اثری – به جز داستان و گزارش که مبتنی بر تجربه و نظر شخصی است- متکّی بر بخشی از یا چند منبع است(حری و شاهبداغی ، ۱۳۸۸، ص ۱).

امروزه استناد از عبارت بخش های عمده تعیین کننده در نگارش علمی است و بدون چنین بخشی نمی توان به یک نوشته اطلاق اثر علمی کرد. زیرا هیچ کس نمی تواند به طور مستقل بی نیاز از دانش تولید شده قبلی یان مبادرت به تولید دانش نو نماید . استناد نه فقط به اثر علمی اعتبار می بخشد، بلکه بسامد استنادها به اثری واحد نوعی اعتبار بخشی به تاثیر مورد استناد محسوب می شود. همین دو رویکردی که به طور طبیعی مثبت تلقی می شود پیامدهایی دارد که نه فقط مثبت نیست، بلکه جزو بی اخلاقی های علمی است. موارد ی از این نوع بی اخلاقی ها را می توان چنین برشمرد:

۱٫ استفاده از سخن یا اندیشۀ فردی که قبلاً آن اندیشه را پرورانده است، بدون ذکر مأخذ با این نیّت که آن اندیشه را به خود نسبت دهیم. چنین حرکتی که به سرقت ادبی زیاد دیده شده است، گر چه در آثار علمی به وفور می توان یافت، هرگز بوسیله هیچ عالم منصفی پذیرفته نیست. علی رغـم تصوّر مرتکب شوندۀ این خطا که می پندارد چنین تملّک نادرستی برای وی کسب اعتبار می نماید ، جز دلهره و ترس یم چهره ای غیر اخلاقی برای او ارمغانی نخواهد داشت. اعتبار هر تاثیر از طریق اهمیت علمی آن در شبکۀ آثار علمی مرتبط قابل سنجش است، نه به طور منفرد و مستقل از آثار مشابه یا مرتبط دیگر.

۲٫ نقل از منبعی با ذکر مأخذ، که در حدّ کار پسندیده مفید ی است، لیکن شاید در مسیر کار این لغزش ها روی دهد:

الف. اطلاعات کتاب نگاشتی اثر درست نیست و از طریق آنها نمی توان خوانندۀ طرفدار را به متن قبلی هدایت کرد تا اصل اندیشه و بخش های مرتبط آن را در سند مورد ارجاع جست جو نماید .

ب. مأخذ ذکر شده درست است، لیکن سخن یا اندیشه مورد ارجاع ربطی به آن متن ندارد ، غفلت مؤلف سبب شده است که استناد به منبعی صورت گیرد که ارائه دهنده یا واضع آن قول سخن نباشد.

ج. مأخذ از نظر استناد درست است امّا، به دلیل درک نادرست مؤلف از متن سند، اندیشه اصلی مسخ شده و نسبتی ناروا به مالک سند اصلی داده شده است.

۳٫ در زنجیرۀ استنادها به منابع واسط توجه نمی شود و با استفاده از راه بین بر مستقیماً به سند اصلی که حتی رؤیت نشده است استناد می شود منبع واسط حذف می گردد. این امر که خود حرکتی غیر اخلاقی است عوارضی هم به دنبال دارد که بعضاً چنین است:

الف. حقوق فرد یا افرادی که سبب نقل اشاعه آن اندیشه شده اند سهمی در جریان افزایش علم داشته اند نادیده گرفته می شود.

ب.چون مؤلف سند اصلی را رؤیت نکرده ، ممکن است تفسیرها برداشت های منبع واسط را اندیشۀ متن اصلی تلقی نماید ، و چیزی را به منبع مهم نسبت دهد که دور از واقعیت است. این امر نه فقط از چشـم افراد آگاه دور نمی ماند، بلکه خود عملی غیر اخلاقی است.

۴٫ در زنجیرۀ استناد، به منبع واسط بسنده شود بدون آنکه به روشنی اظهار شود که سند واسط از سندی قبلی نقل کرده است. در این صورت ، اندیشه ای که طراح یا واضع آن شخص دیگری است، به سند واسط نسبت داده شود که مؤلف آن هیچ نقشی در پیدایش آن اندیشه نداشته است . این امر نه تنها جفایی بزرگ به مؤلف اصلی که نوعی بی اخلاقی علمی است.

۵٫ سفارش استناد از موارد دیگری است که در عرصۀ اخلاق نگارش قابل طرح است. یکی از مصادیق سفارش استناد را می توان در وهله داوری مقالات توسط داوران مجلات علمی یافت، که به مؤلف توصیه می کنند متن یا مقالاتی را که در همان مجله یا مجله ای دیگر به چاپ رسیده مورد استناد قرار دهند . هدف از این کار بالا بردن ضریب تأثیر مجله است و نویسندۀ متن نیز که جهت چاپ مقاله اش ناگریز از پذیرش این پیشنهاد هاست به این کار تن می دهد.

مصداق دیگری که می توان به آن اشاره کرد در انتها نامـه های دانشجویی رخ می دهد. در این نوع کار، سفارش استناد شاید مبتنی بر گمانه زنی باشد یا به طور صریح صورت گیرد، و اکثرا ً مربوط به آثار تولید شده استادان راهنما و مشاور است. نوع گمانه ای استناد از این نوع از طرف دانشجو صورت می گیرد با این تصوّر که احتمال دارد اگر به آثار آنان استناد نماید ایشان را خوش آید چنین عملی بر بررسی انتها نامـه تأثیر بگذارد. نوع صریح آن از طرف گاهی استادان راهنما مشاور صورت می گیرد که از دانشجو می خواهند به اثر یا آثاری از آنان استناد نماید . موردی از این دست را خود شاهد بوده ام. دانشجویی در مقطع دکتری، ورژن اولیه انتها نامـه را به طور غیررسمی در اختیار من گذاشت تا بررسی کنم نظر بدهم (گرچه هیچ عضویتی در گروه داوری انتها نامـه نداشتم). بخش مقدمۀ کار را که بررسی می کردم احساس کردم مطالب بیان شده ربطی به موضوع انتها نامـه ندارد. دلیل این بی ربطی را از وی جویا شدم. آرام گفت استاد راهنمای م خواسته است فلان اثرش را مورد استناد قرار دهم، برای آنکه ربطی پیدا کنم، این مطالب را در انتها نامـه آورده ام. گفتم آنچه آورده ای ممکن است با آن تاثیر سفارشی ربط داشته باشد ولی به مساله انتها نامـه ات هیچ ربطی ندارد.

مسئله سرقت ادبی که حاصل بی توجه ی به حقوق افراد دیگر است ، گاه چنان به صورت فاحش رخ می دهد که لفظ بی اخلاقی جهت توصیف آن زیاد کم بنیه است. به طور نمونه، می توان موارد ی از این گونه را برشمرد:

۱٫غصب کلیّت یک اثر تنها با حذف نام نویسنده مهم جایگزینی نامی نشر آن در مجله ای دیگر که زیاد ناپسندتر از اخذ پاره یا پاره هایی از یک تاثیر بدون ذکر مأخذ است. چند سال پیش ، یکی از دانشجویان کارشناسی ابیشتر شدن من، با چهره ای برافروخته و خیلی نگران، وارد اتاق کارم شد پرسید: خـبر دارید؟ گفتم از چه چیز؟ گفت متن شما (رسم الخط فارسی رایانه ) در مجله ای عیناً چاپ شده ولی با نام شخص دیگری. با خنده گفتم آن مقاله که قبلاً چاپ شده و اهل نظر می دانند از کیست. دانشجو قانع نشد گفت من دنبال می کنم. گویا تلفنی با سردبیر آن مجله حرف داشته و او را قانع کرده بود که با من ارتباط بگیرد، که چنین شد. عذرخواهی که نمی دانستم این مطلب از آن دیگری است و قبلاً چاپ شده است در شماره بعدی به آن اشاره خواهم کرد، و چنین کرد. سه ماه بعد، اواخر اسفند کارت شادباش ی به مناسبت نوروز برای م رسید که متعلق به همان سارق ادبی بود. درنیافتم که این کارت نوعی عذرخواهی بود یا دهن کجی!

این گونه سرقت فاحش، بمخصوص دربارۀ مقالاتی به زبان و نشر غیر اخلاقی آنها به زبانی دیگر اتفاق افتاده است که تعداد آنها چندان اندک نیست.

۲٫ درمورد آثاری که منتشر نشده اند، تهدید این گونه سرقت ها به مراتب بیشتر است. انتها نامـه های دانشجویی از آسیب پذیرترین منابع در این زمینه است. به همین ، روبرداشت از انتها نامـه بدون کسب اجازه از مؤلف (های) آن و یادداشت برداری از انتها نامـه در کتابخانه ها از حدّی بیش از آنچه تعیین شده است مجاز نیست. امّا گزارش ها حکایت از آن دارد که “بلع” انتها نامـه ها توسط گاهی دانشجویان ارائه آنها به دانشبعضی دیگر به عنوان کار پژوهشی اتفاق افتاده است. یکی از مراکز مراقبت انتها نامـه های دانشجویی در ایران اخیرا ً دو مورد از این گونه اعمال غیر اخلاقی را کشف کرده است.

امّا جالب تر از آن ، علنی کردن و تجاری کردن این گونه سوءرفتار هاست. بر دیوارها بر روی کف پیاده روهای مقابل دانشگاه برخی دانشکده ها جملۀ “انتها نامـه شما را می نویسیم“ برای دانشجویان شناخته شده است، که به دنبال آن شماره تلفن شخص یا مؤسسه کارگزار نیز قید می گردد.

از کتاب: اخلاق انتشارات علمی
نوشته ی دکتر عباس حُرّی
استاد دانشگاه تهران

  • ۹۵/۰۴/۱۹
  • محسن خلیلی

نظرات (۰)

هیچ نظری هنوز ثبت نشده است

ارسال نظر

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی